Het lerarentekort was in de verkiezingsprogramma’s „geen thema”, zegt Tamar van Gelder, voorzitter van de Algemene Onderwijsbond (AOb). De bond zag het met lede ogen aan. De politieke partijen vonden bijna allemaal wel dat er ‘iets’ moet gebeuren, maar droegen nauwelijks concrete plannen aan.
Nietsdoen is geen optie, stelt de AOb, want het tekort loopt almaar verder op. Inmiddels worden er in het basisonderwijs leraren gezocht voor 9.800 voltijdbanen, staan er 1.200 banen open voor schoolleiders en is in het voortgezet onderwijs een tekort van 3.800 voltijdkrachten. In Almere is het tekort het hoogste: een kwart van alle lerarenbanen kan niet worden bezet, waardoor sommige basisscholen noodgedwongen zijn overgegaan op een vierdaagse schoolweek.
Het lijkt alsof de politiek de strijd tegen het lerarentekort heeft opgegeven, terwijl de oplossing niet heel ingewikkeld hoeft te zijn, stelt de bond. Natuurlijk kun je klassen vergroten of leerlingen minder lesuren geven. Maar allereerst zou alles op alles moeten worden gezet om de instroom van nieuwe leraren te vergroten. Van Gelder: „Er zijn best veel mensen die overwegen het onderwijs in te gaan. Voor hen moet je het zo makkelijk mogelijk maken om die stap te zetten.” Niet door de toelatingseisen voor de opleidingen te verlagen, zeker niet, maar wel door de financiële drempels te verlagen. Dat pleidooi geldt voor álle routes die er zijn om leraar te worden – en dat zijn er nogal wat.
Je kunt bijvoorbeeld vanuit een ander beroep de overstap naar het leraarschap maken, als zij-instromer. Van Gelder: „Maar dat is nu ingewikkeld, want je moet zelf een school zoeken, die jou de ruimte geeft om les te geven en de opleiding te doen. De werkgever kan dan subsidie aanvragen om een deel van de kosten vergoed te krijgen, maar jij als zij-instromer kan er niet van uitgaan dat je inkomen gegarandeerd is. We horen verhalen dat zij-instromers ver in inkomen teruggaan, of tijdens het volgen van de opleiding helemaal geen inkomen hebben. Terwijl je die mensen in het onderwijs met open armen zou moeten ontvangen. Geef ze een gegarandeerd inkomen en geen kosten.”
Lees ook
Lerarentekort verder gestegen, vooral problemen in achterstandswijken in de Randstad
Halvering collegegeld
Daarnaast is er de route om leraar te worden via de pabo of via een tweedegraads lerarenopleiding aan de hogeschool. Sinds studiejaar 2018/2019 loopt er een proef waarbij deze studenten de eerste twee jaar van hun studie maar de helft van het collegegeld hoeven te betalen. Die regeling wordt vanaf volgend studiejaar geschrapt. Uit onderzoek van Bureau Berenschot in 2021 bleek dat de maatregel niet hielp om de studentenaantallen voor de lerarenopleidingen te verhogen. Het geld dat straks vrijkomt zal worden gebruikt om de basisbeurs te verhogen en de aanvullende beurs te verstrekken aan een bredere groep studenten.
Toen het experiment met de halvering van het collegegeld voor de lerarenopleidingen begon, waren sommigen bang dat dit het aanzien van het leraarschap zou schaden, doordat er te veel mensen op de studie zouden afkomen. Maar het aantal studenten nam af noch toe.
Het is simpelweg te vroeg om conclusies uit dit korte experiment te trekken, zegt Van Gelder, en het heeft ook nog eens in coronatijd gelopen, een uitzonderlijke tijd. Ze vindt dan ook dat de proef verlengd moet worden. Of liever nog: dat het collegegeld voor studenten aan de lerarenopleidingen helemaal wordt afgeschaft. Ze wijst naar de Politieacademie en Defensie, waar studenten geen collegegeld betalen voor opleidingen. Daar loopt het ook niet meteen storm. „Zolang de lat hoog blijft liggen, selecteert dat zich prima uit.”
Stagevergoeding
In de Tweede Kamer zijn in elk geval twee partijen die mogelijk wel voelen voor het langer verlagen van het collegegeld voor lerarenopleidingen. De VVD pleitte in haar verkiezingsprogramma voor afschaffing van het lesgeld in het mbo en verlaging van het collegegeld in het hoger onderwijs „voor beroepen met een tekort aan personeel”, zonder daarbij specifiek het onderwijs te noemen.
D66 wil het collegegeld verlagen voor opleidingen gericht op onderwijs, zorg en techniek. Of er meer partijen zijn die iets voelen voor het voorstel van de AOb blijkt mogelijk volgende week, als de Tweede Kamer de Onderwijsbegroting behandelt.
Met het oog op dat debat heeft de AOb, samen met andere bonden en belangenorganisaties voor het onderwijs, een brief gestuurd aan de Tweede Kamer met de oproep stagiairs een vergoeding van 750 euro per maand te geven – iets waarvoor de bond al langer lobbyt. Van Gelder vindt het financiële model van de Politieacademie en de opleidingen bij Defensie een goed voorbeeld voor het onderwijs. „Studenten die politieagent willen worden of kiezen voor het leger krijgen meteen een inkomen als ze met hun opleiding beginnen. Maar studenten die leraar willen worden hebben moeite om rond te komen met allerlei bijbaantjes naast hun stage en hun studie.”
